Góry Świętokrzyskie
Góry Świętokrzyskie należą do najstarszych w Polsce. Nazwa pochodzi od relikwii Krzyża Świętego, zdeponowanych w klasztorze łysogórskim. Odznaczają się one bogactwem krajobrazowym. Posiadają wiele walorów przyrodniczych i archeologicznych. Teren ten mocno wpisał się w historię narodową. Ich korzystne położenie sprawia, że chętnie tu zjeżdżają turyści z innych regionów kraju.
Historia i główne atrakcje Gór Świętokrzyskich
Góry Świętokrzyskie należą do najstarszych w Polsce. W przeciwieństwie do Sudetów zachowały cechy gór fałdowych. Zjawisko inwersji rzeźby jest szczególnie wyraziste w Paśmie Chęcińskim. Ich wysokość bezwzględna wynosi niewiele ponad 600m n.p.m., a względna oscyluje w granicach 300m – głównie w centralnych pasmach. Wielbiciele przyrody nieożywionej spotkają tutaj jaskinie, a wśród nich najsłynniejszą o nazwie Raj. Zetkną się także z gołoborzami ( rozległymi rumowiskami bloków skalnych m. in. na Łysicy, Łyścu i Szczytniaku), kamieniołami i wyrobiskami. Efektem skomplikowanych dziejów geologicznych Góry Świętokrzyskie cechują się bogactwem krajobrazowym. Teren ten przechodził wielokrotne fałdowanie .Najstarsze odbyło się w erze paleozoicznej. Do przyrodniczych atrakcji regionu należą m.in. : Puszcza Jodłowa , której hołd oddał w swym poemacie pisarz tej ziemi – Stefan Żeromski, dąb Bartek czy Wąwóz Królowej Jadwigi. Świętokrzyski Park Narodowy zalicza się do najstarszych w naszym kraju. Obszar chroniony został zaprojektowany w 1922 roku , dzięki staraniom autora „Przedwiośnia”. Oficjalnie park utworzono w 1950 roku i znacznie powiększono w 1996 o Chęcińsko – Kielecki Park Krajobrazowy. Jego powierzchnia wynosi 7626,45 ha i obejmuje centralną część Gór Świętokrzyskich.
Wyjaśnienie nazwy Góry Świętokrzyskie
Nazwa Gór Świętokrzyskich wywodzi się od relikwii drzewa Krzyża Świętego znajdujących się w murach klasztornych na Łyścu zwanym też Łysą Górą .Są one oprawione w podwójny krzyż benedyktyński możliwy do zobaczenia w czasie ważnych świąt kościelnych, a stanowiący obok krajki czarno – czerwonej symbol ziemi świętokrzyskiej .Relikwie wiążą się z czasem panowania Bolesława Krzywoustego, który to sprowadził do Polski benedyktynów z Węgier. W świetle legendy mnisi otrzymali je od Emeryka – księcia węgierskiego.
Święty Krzyż i jego walory
Jan Długosz, w ”Kronikach sławnego Królestwa Polskiego” napisał, że Łysa Góra jest obok Kalwarii i Wawelu najznamienitszą górą w Polsce, nie dzięki wspaniałym widokom, ale dzięki stojącemu na szczycie klasztorowi. Góra zwana także Łyścem lub Świętym Krzyżem liczy 595m n. p.m. stanowi drugie co do wysokości wzniesienie Gór Świętokrzyskich. Najstarsze wzmianki o znajdującym się klasztorze Benedyktynów pochodzą z XIII- wiecznej „Kroniki wielkopolskiej”. Cennymi zabytkami są tutaj także kościół Trójcy Świętej i Podwyższenia Krzyża Świętego, kaplica Oleśnickich. W zachodnim skrzydle dawnego opactwa mieści się Muzeum Przyrodniczo – Leśne Świętokrzyskiego Parku Narodowego. Jego ekspozycja obejmuje kilka działów prezentujących przyrodę nieożywioną, florę i faunę rezerwatu. Na Święty Krzyż można dotrzeć Drogą Królewską, którą prowadzi niebieski szlak turystyczny od Nowej Słupi .Przy trakcie znajduje się grota Matki Boskiej, drewniana kapliczka Dąbrówki i fragmenty pogańskiego wału kultowego.
Ślady działalności człowieka w Górach Świętokrzyskich
Ze względu na niedużą wysokość Góry Świętokrzyskie były miejscem obecności człowieka od najdawniejszych czasów. Najstarsze ślady jego penetracji sprzed około 60 – 50 tysięcy lat pochodzą z epoki kamiennej i są dostępne w Jaskini Raj. Na ziemi świętokrzyskiej właśnie w epoce kamienia i żelaza rodziły się dzieje Polski. Z tym terenem związane są „Kazania świętokrzyskie”. Tu zakładali cystersi pierwsze opactwa, a królowie zmierzali do sanktuarium na Święty Krzyż. Pasjonaci archeologii odkryją w sąsiedztwie Kielc autentyczne skarby potwierdzające istnienie Staropolskiego Okręgu Przemysłowego. Góry Świętokrzyskie stały się też terenem walk narodowowyzwoleńczych, np.: insurekcji kościuszkowskiej, powstania styczniowego .Ważnymi wydarzeniami w historii były: wkroczenie do Kielc 12 sierpnia 1914 roku strzelców I Kompanii Kadrowej Józefa Piłsudskiego, rozbrojenie w dniu 1 listopada 1918 roku w stolicy województwa armii austriackiej i położenie kresu rządom zaborców. W czasie II wojny światowej na terenie Gór Świętokrzyskich działały ugrupowania partyzanckie. Góry Świętokrzyskie stały się tworzywem pisarstwa jednego z najwybitniejszych prozaików polskich – Stefana Żeromskiego. W tej uroczej i pełnej tajemnic przestrzeni „kazał” działać swoim bohaterom. Zaś na poetę opiewającego Góry Świętokrzyskie oraz ich centralny punkt – Święty Krzyż mianowano Wespazjana Kochowskiego w XVII wieku, którego „ gniazdo ojczyste” położone było u stóp Łysicy (Gaj, rodzinna wieś autora „Psalmodii”). W pieśni XXXI tegoż autora spotykamy następującą apoteozę tej krainy:
„I mnie miłe Gór Świętokrzyskich knieje,
Na których wiecznie list się zielenieje,
A z miedzy inszych wyżyna pięknym brakiem,
Zbawiennym Pańskim uczczona jest znakiem”.
Warto dodać, że z regionem świętokrzyskim związani są wybitni polscy pisarze: Henryk Sienkiewicz i Stefan Żeromski.